Güç Desibel İlişkisi

Çoğu kişinin pek bilmediği bu amfilerdeki güç - desibel ilişkisini rakamlara dayandırarak açıklamak isterim. (Gerçi buna benzer bir yazıyı vaktiyle "turkrock.com" forumunun basgitar ekipmanları bölümünede de yollamıştım tekrar yazayım) 
 

Güç - desibel konusundaki esas prensip şudur: Amfi gücü 2ye katlandığında ses şiddetindeki artış 3 desibeldir.

İnsan kulağının duyuş hassasiyetiyle ilgili bir bilgi veriyim: İnsan kulağı özellikle 80 - 90 desibelden daha yüksek ses şiddetlerini ancak 3'er desibellik farklılıklarla algılar. yani bir sesin volümünün artışındaki veyahut azalışındaki fark minimum 3 desibeldir. Dolayısıyla ses şiddetindeki 2 veyahut 1 desibellik volüm değişimlerini kulak ayırt edemez.

(volüm şiddetinin ölçülmesine yarayan "desibel" birimininde logaritmik bir eğri olduğunu da elbette belirtmekte fayda var, yani desibeli arttırmak için sürekli bir önceki değere nazaran daha fazla güce ihtiyaç vardır) 


Fevkalade yüksek watttajlı bir kabin sistemine envai tür wattajlarda amfiler bağladığımızı ve aralarındaki ses şiddetlerini karşılaştırdığımız farzedelim. Aşağıda verdiğim örnekleri bu varsayımsal durum üstüne kuracağım: 

150 wattlık bir amfiyle 300 wattlık bir amfin ses şiddetlerindeki fark 3 desibeldir. Yani atıyorum 150 wattlıktan maksimum 109 desibel ses çıkıyorsa 300 wattlıktan 109 + 3 = 112 desibel ses çıkar. 

Aynı şekilde devam edilirse mesela 300 Wattlık bir amfiden daha şiddetli bir ses çıkması isteniyorsa dolayısıyla bu seferde 300x2 = 600 wattlık bir amfiye ihtiyaç var. Yani 112 + 3 = 115 desibel. 

Ve tekrar bu örnek üzerinden gidilirse 600 watt dan daha şiddetli bir amfi minimum 600x2 = 1200 watt gücünde olmak zorunda.. ve gene aynı şekilde 1200 wattlık bir amfiden daha şiddetli bir amfiye sahip olmak istiyorsak 1200x2 = 2400 wattlık bir amfiye ihtiyacımız var.. 

evet 150 wattdan başlayıp 2400 watta kadar çıktık. İşin enteresan tarafı 150 wattlık bir amfiyle 2400 wattlık bir amfi arasındaki ses şiddeti farkı: 

150x2 = 300 (+3 db kazanç) 
300x2 = 600 (+3 db kazanç) 
600x2 = 1200 (+ 3 db kazanç) 
1200x2 = 2400 (+3 db kazanç) 
------------------------------------- 
Toplamda sadece "12 desibel" lik bir kazanç olduğu söz konusu. 
ve dikkatinizi çekerimki çoğu amfilerimizdeki ekolayzer band ları çeşitli frekanslara hem 12 desibel artış hemde 12 desibel azalış verebildiği göz önüne alınırsa ekstrem ton ayarlama durumlarında toplamda 24 desibele varabilen farklılıklarla başedebilecek güçlü amfilere ihtiyaç olduğunu söyleyebilirim. 

Mesela yukardaki örneğe istinaden: güzel bir kabin sistemine sahip 150 wattlık bir amfiniz var ve sesinin yetersiz geldiğini düşünüyorsunuz diyelim .. bu durumda en az 300 wattlık bir amfiye ihtiyacınız olacaktır ..mesela bu durumda sırf daha güçlü diye tutup 200 - 250 wattlık bir amfi almak yanlıştır.. aradaki volüm farkını ayırt edemeyeceksiniz. 

Tabii biz bascılarda gitarcılar gibi şanslı değiliz ..onlar tiz frekanslarla çalıştıkları için çoğu kez 50 - 60 wattlık kombo gitar amfileriyle yeterli ses şiddeti seviyesine ulaşabiliyorlar ..ne varki basgitarda durum böyle değil .. 50 - 60 wattlık bir gitar amfisinin çıkardığı ses şiddetine erişmek için maalesef nerdeyse 600 - 1000 - 1500 wattlık kuvvetli bas amfilerine ve kabinlere ihtiyaç var. 

Birde tabii amfinin dinamik cevabıda çok önemli.. yani mesela 1500 wattlık bir bas amfisi varsa onun sonuna kadar açılıp o şekilde kullanılacağı da anlaşılmasın ..yüksek wattajlı amfi kullanmaktaki en büyük esprilerden biride esasen şarkıda dinamik çıkış gereken bir takım partilerde istenen ses şiddetinin anlık olarak sağlanabilmesi. yani ortalamada şarkı çalınırken 200 - 300 watt ses çıkarken anlık olarak bazı notalara şiddetli vurarak gerektiğinde şarkı dinamiğine uygun olarak +3 +6 desibellik patlamaların gereğince verilebilmesi için. ("Headroom" denilen olay) 
Bunun yanında yüksek güçlü amfi kullanmak ton açısından da fevkalade faydalı bir yaklaşım.. amfinin gücü ne kadar fazlaysa o oranda sesi rahat ve tok bir şekilde verir. ("Damping Factor" denilen olay) 

Birde şunu belirtmekte fayda var: Bir amfinin ekolayzerinde "Bas" potunu açmak güç harcaması bakımından neredeyse "Volümü açmak"la aynı manaya gelir. 
Diyelimki kullandığınız bas amfinizin sesi yetmiyor .. bu durumda en azından kendinizi duyabilmeniz için tondan fedakarlık etmek uğruna basları kısıp mid frekanslara daha fazla yüklenmenizde fayda var. Hem bu mid frekansları açmak (özellikle varsa "Low Mid") genel olarak bas tonunun grup içersinde mikste arka planı doldurmaya daha çok yardım eder, bununla beraber aşırı derecede basa olan ihtiyacınızda büyük oranda karşılar. 

Tabii bütün bu saydığım faktörler maalesef (fiyat - marka - kalite - ton - taşınabilirlik - imkanlar vs.) parametrelerini içermediği için biraz havada kalmış olabilir ..ancak genede genel bir bilgi vermek istedim.

Bas amfilerinin tonu renklendirmesinden doğan gereksiz güç harcama durumlarıda olabilir. 
Hepimiz biliyoruzki tüm meşhur bas amfisi markaları ilk etapta basgitar tonuna verdikleri şekillendirme, renklendirme devreleri ve dizaynları sayesinde kendilerine özgü tonlara sahip oluyorlar (örnek vermek gerekirse: Ampeg tonu, Trace Elliot tonu, Thunderfunk tonu, Hartke, Behringer vb.) 


Diyelimki aynı kabine bağladığımız eşit güçte 2 farklı markada amfi var. Birinin volümü diğerine göre daha fazla olabilir. Bunun sebebide büyük oranda preamfi katında "renklendirilen" tonun içersinde amplifiye edilse dahi hem insan kulağı tarafından algılanılamayacak biçimde hemde hoparlörün sahip olduğu atalet yüzünden üretilmesi mümkün olmayan frekanslar olduğundan dolayıdır. Hal böyle olunca tonu renklendirmek için ses dalgasını daha sade bir forma sokan diğer amfi, kaynakları daha verimli kullanarak daha yüksek volümde ses çıkarır. 
Buna mesela çok genel bir örnek vermek gerekirse: bir amfinin tonu ne derece "Hi - Fi" tona sahip diye tabir ediliyorsa o derecede ses sinyali içersinde amfinin gücünün gereksiz yere harcanmasına sebep olacak dalgalar var demektir. Dolayısıyla bu birazda 60 - 100 wattlık "Low Mid" tonlarda basit sesler çıkaran küçük kombo amfilerin grup içinde hasbelkader duyulabilmesinin de püf noktalarından biridir. Dikkat edin o amfiler genelde daha sade ses ürettiklerinden dolayı gücün büyük oranda sese çevrilebilmesine olanak sağlıyor. Ama tabii o tarz amfilerden daha fazlasını ve dinamik bir tepkiyi beklemek yanlış olur. 


Lambalı amfilerden de bahsedeyim: 
Yukarda bahsettiğim amfi karşılaştırmalarında hepsinin transistörlü amfi olduğunu varsayarak yazmıştım. Lambalı amfilerde bu iş biraz daha farklıdır. Lambalı amfiler normal temiz verebildikleri ses şiddetinden daha yüksek bir seviyeye zorlandıkları zaman transistörlü amfiler kadar ses sinyalinde bozulmaya yol açmazlar. Dolayısıyla lambalı amfilerin wattaj limitleri transistörlü amfiler gibi kesin de değildir. 

Transistörler sahip olduğu güç seviyesinden daha yüksek bir seviyede zorlanıldığı zaman üretilmesi gereken ses dalgasının üstünü tam olarak traşlarlar. Ne varki lambaların zorlandıklarından dolayı ses sinyalinde oluşturdukları bozulma transistörlülerdeki gibi değil, sinyalin tüm tepesi değilde daha kenarlarının traşlanması şeklinde daha doğal olur. Hatta biliyorsunuz lambaların zorlanılmasından dolayı ortaya çıkan bu doğal "overdrive" çoğu kez transistör distorsiyonuna tercih edilir. 

Lambalı amfiler tonu renklendirirken lambaların kendi karakteristik özelliği doğrultusunda tonu daha basit, daha derli toplu ve insan kulağı tarafından duyulabilmesi daha rahat armonikleride katarak renklendirir. Hal böyle olunca bu özelliklerinden ötürüde lambalı amfiler genel olarak transistörlülere nazaran daha yüksek ses şiddetlerine sahiptirler. 

Ek olarak: 
Ses sinyalinin amplifiye edilmesinde insan kulağı tarafından algılanamıyacak derecede kısımlar olduğunu ve bu kısımların amfinin gücünü gereksiz derecede harcardığını söyledik. Bu aynı zamanda "MP3" ses sıkıştırma algoritmasının temeli ve genel olarak da "Psycho Acoustic" bilim dalının bir konusudur. 
Mesela mp3 formatında ses dalgasındaki kulağın algılayamayacağı fazlalık kısımlar çıkartılarak ve aynı zamanda elbette tam bu konuyla ilgili olmayan başka sıkıştırma algoritmaları sayesinde de dijital ses bilgisinin makul seviyelerde azaltılması istenen birşeydir.

www.basgitarist.com dan capcom adlı kullanıcının yazısından alıntıdır.